Legnica.eu - Foto: (lca.pl)

Przepychanki RIO z samorządami chwalącymi się własnymi gazetami gminnymi przypominają walkę z wiatrakami. Instytucja państwowa swoje, a gminy po staremu publikują to, co jest im „na rękę”. Niektórym się jednak oberwało i musieli stępić propagandowe noże. Rok temu, RIO wydała wykładnię prawa, dotyczącą samorządowych czasopism. Znajdują się w niej zapisy określające treści i zasady, konieczne do przestrzegania przez urzędników, tworzących pismo samorządowe. Wielka szkoda, że legniccy oficjele się z nią nie zapoznali. Inaczej wiedzieliby, że miesiąc w miesiąc naginają ustawę o samorządach gminnych, wykorzystując wydawaną za publiczne pieniądze gazetę do własnych politycznych celów.

Przykładów nierzetelności samorządowych „Wieści z Ratusza” jest sporo. W każdym numerze miesięcznika znajdziemy ciekawe „kwiatki”. Nie tak dawno lokalna telewizja opublikowała raport Najwyższej Izby Kontroli, przedstawiający nasze miasto, jako jedno z najbardziej zanieczyszczonych w Polsce. W błyskawicznym tempie do materiału ustosunkowali się prezydenccy urzędnicy. Ich zdaniem, Legnica jest liderem na liście miast zwalczających niską emisję spalin. To tylko jeden z przykładów, ale zawsze, samorządowa gazeta kieruje się tym samym schematem działania. Pojawia się negatywna publikacja nt. miasta w lokalnych mediach, niemal natychmiast jest jej pozytywny odpowiednik w miesięczniku samorządowym. Ratusz rzuca prasową rękawicę każdemu, kto przedstawi Legnicę, a tym samym zarządzającego nią prezydenta w negatywnym świetle.

Upolitycznienie „Wieści z Ratusza” było najlepiej widoczne podczas samorządowej kampanii wyborczej. W listopadowym numerze, niemal na każdej stronie, dziarsko spoglądał na wyborców kandydat do reelekcji. Z kolei w wakacyjnym numerze lipiec – sierpień, prezydencki urzędnik uprawiający w samorządowym czasopiśmie publicystykę, krytykuje lokalne media, które jego zdaniem „wylewają z siebie lawinę błota”. Na dodatek politycznego błota. W podsumowaniu tego samego felietonu czytamy, że „miasto jest nagradzane za swój dorobek, rosną inwestycje, spada bezrobocie (…). Taka gmina. Tego się nie da spieprzyć, panowie. Tego się nie da.” Z ilustrowanego czasopisma płynie jasny przekaz. Legnica jest miastem mlekiem i miodem płynącym i nic więcej. Przez dwa lata, redakcja „Wieści z Ratusza” nie zauważyła nawet najmniejszego problemu legniczan. Dla kontrastu, nachalne wytykanie rzekomego dobrobytu lokalnej społeczności i wyjątkowości urzędującego włodarza aż kolą w oczy.

Wracając do politycznego błota. Redaktor naczelny „Wieści” porównał opozycję, będącą obecnie koalicjantem prezydenckiej frakcji do mężczyzny, który nie sprzątnął odchodów po swoim pupilu, a także do wandali, co farbą po Placu Słowiańskim mazali. Tym samym udzielił radnym PiS publicznej lekcji wychowania obywatelskiego. Nie zabrakło komentarza władzy w trakcie wyborów do europarlamentu. Zdaniem urzędnika, prawa scena polityczna jest niczym „prawica i drobnica”, dążąca do wysadzenia eurolandu za jego własną kasę.

Zbyt wiele niejasności w publikacji samorządowych gazet spowodowało, że sprawą zainteresowała się Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Początków publicznej debaty nad zasadnością wydawania na rynek czytelniczy publikacji gminnych należy szukać w Łodzi. W 2013 r. redaktor naczelna pisma „Pavox”, wspierana przez HFPC rozpoczęła batalię o zaprzestanie wydawania publicznych pieniędzy do celów politycznych, marginalizujących opozycyjną w stosunku do władzy lokalną prasę. Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC) w ramach programu Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce zauważa nagminne przekształcanie BIPu w tytuły prasowe. Jej zdaniem, tytuł prasowy, nad którym trzyma pieczę aktualnie rządząca siła polityczna pozbawiony jest możliwości realizowania podstawowych standardów o prawie obywateli do rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej.

Warto podkreślić, że skutkiem obszernej publikacji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka było precedensowe orzeczenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi na niekorzyść samorządów. Pół roku później oficjalne stanowisko zajęło Kolegium RIO we Wrocławiu. 7 maja 2014 roku organ państwowy kontrolujący wydatkowanie pieniędzy publicznych orzekł, że gmina nie może publikować treści sprzyjających wybranej grupie społecznej.

Regionalna Izba Obrachunkowa nie pozostawiła suchej nitki nad takimi praktykami. „Ukazywanie opozycji w negatywnym świetle zaspokaja potrzeby wyłącznie ich przeciwników politycznych. Co więcej, dokonywane jest za pieniądze, które – jako publiczne – są pieniędzmi także tej opozycji. Takie publikacje powodują, że wydawanie gazety przestaje się mieścić w zadaniach własnych gminy.” – czytamy w sprawozdaniu kolegium RIO. Ponadto, gazety gminne powinny mieć inny charakter niż prasa lokalna. Samorządowe czasopismo musi bardziej przypominać biuletyn informacji publicznej. Podobnego zdania jest Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Wyraziło przekonanie, że gazety samorządowe będą spełniać rolę BIPu.

W ocenie HFPC gminne gazety, z uwagi na wysoki stopień upolitycznienia, czego mieliśmy przykład w felietonach na łamach „Wieści z Ratusza”, nie umożliwiają nieskrępowanej wymiany poglądów i opinii oraz nie pozwalają wyrażać krytyki negatywnych zjawisk. Jest to tym bardziej niepokojące, że media te utrzymywane są ze środków publicznych, a zatem powinny odzwierciedlać różne poglądy, a nie tylko punkt widzenia aktualnych włodarzy miasta.

Jeśli naiwnie wierzyć treściom zawartym na łamach „Wieści z Ratusza”, możemy odnieść wrażenie, że mamy do czynienia z pismem ze wszech miar obiektywnym. Zdumiewający jest wpis z listopada 2014 r. Redakcja pisze, że „wydanie jubileuszowego numeru Legnica.eu skłania do zastosowania miar obiektywnych”. Czyżby wyrażenie obiektywny oznaczało „obsmarowujący” mających inne zdanie niż prezydent i jego służby?

Problemy z publikacją gazet samorządowych nie ograniczają się wyłącznie do treści. Punktem zapalnym są także reklamy zamieszczane w gminnych pismach. Sprawą błyskawicznie zainteresowała się HFPC, a w niedługim czasie RIO przygotowała także w tym kontekście dokument prawny. W opinii kolegium zamieszczanie w publicznej prasie reklam i ogłoszeń oznacza prowadzenie działalności gospodarczej – co nie mieści się w granicach prawa ustawy o samorządach gminnych, tym samym jest niedopuszczalne. Nie jest to też zgodne z zasadą uczciwej konkurencji. Prowadzi do kuriozalnych sytuacji, gdy lokalny przedsiębiorca, świadomie wykupuje powierzchnię reklamową w gazecie samorządowej, licząc na względy ze strony gminy.

Myślę, że małymi, wręcz niezauważalnymi dla przeciętnego czytelnika krokami, rynek reklamowy wkrada się na łamy samorządowego czasopisma. Czy afisz Galerii Piastów bądź Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej mieszczą się w ramach Biuletynu Informacji Publicznej miasta Legnicy? Chyba nie. Jestem natomiast pewny, że Tadeusz Krzakowski po reelekcji obiecał „przestrzegać i pielęgnować granicę między biznesem a samorządem, by żadna ze stron nie przekraczała cienkiej linii oddzielającej interesy własne”.